Brzozowski Zakład Zdrojowy znajdował się na obszarze leżącym w obrębie majątków ziemskich biskupstwa przemyskiego, w malowniczej kotlinie, otoczonej wzgórzami, pokrytej rozległym lasem szpilkowym (złożonym z m.in. jodeł, sosen i świerków). Charakterystyczną cechą tego regionu były znaczne pokłady borowiny, czyli specjalnego rodzaju torfu o silnych właściwościach leczniczych.
Na terenie ośrodka wytyczono sieć dróg i ścieżek spacerowych, przy których postawiono liczne ławki oraz oświetlenie elektryczne. Goście mogli więc wypoczywać, korzystając z uroków bliskiego kontaktu z naturą.
Wraz z zabudowaniami zdrojowymi, na początku drugiej połowy lat 20 XX w. wybudowano niewielką gajówkę. Budynek spełniał funkcje zarówno mieszkalne, jak i gospodarcze. Jego powierzchnia wynosiła 70 m2, kubatura zaś miała objętość 210 m3.
Mieszkalna część obiektu obejmowała jeden pokój oraz kuchnię z gankiem. Konstrukcja była drewniana oraz posiadała gontowy dach i podmurówkę.
Po wycofaniu się wojsk niemieckich z okolic Brzozowa gajówka pozostała opuszczona i podzieliła los zabudowań uzdrowiskowych – popadła w ruinę.
Zarys obiektu oznaczony słupami z drewnianymi daszkami.
Leśniczówka
Budynek leśniczówki biskupiej powstał wraz z innymi zabudowaniami zakładu zdrojowego w połowie lat 20. XX w. Był to piętrowy, murowany obiekt mieszkalny, umiejscowiony w bliskim sąsiedztwie „Anatolówki”, wyposażony m.in. w kuchnię oraz jadalnię.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego mieścił siedzibę Dyrekcji Lasów Przemyskiego Biskupstwa Łacińskiego w Brzozowie. Na jej czele stał wówczas brzozowianin Emil Niewolkiewicz (1880–1966).
W latach okupacji hitlerowskiej budynek wykorzystywali klerycy i wykładowcy z „leśnego” seminarium duchownego oraz okresowo wojska niemieckie. Po pożarze „Anatolówki” w 1948 r. leśniczówkę przekształcono w sierociniec. Jest to jedyny budynek kompleksu uzdrowiskowego, który istnieje do dzisiaj.
Źródła do obu tekstów:
▪ D. Półchłopek, Brzozów Zdrój – narodziny i upadek, Rzeszów 2009 (maszynopis pracy dyplomowej)
▪ S. Pilszak, „Brzozów Zdrój” Narodziny i zgon [w:] Sześć Wieków Brzozowa – Księga Pamiątkowa, pod red. B. Fronia i in., Kraków 1959.
▪ J. Rąb, Seminarium duchowne diecezji przemyskiej w Brzozowie 1940–1946 [w:] Chwalcie z nami Panią Świata – Z dziejów Kościoła na ziemi brzozowskiej, pod red. L. Grzebienia, Kraków 1986.
▪ J. Cetnarowicz, S. Cyparski, G. Kubal, M. Podkul, Z. Sobota, Ziemia Brzozowska – przewodnik po przestrzeni i czasie, Brzozów 2020.