Brzozowski doktor oraz znany działacz społeczny. W latach funkcjonowania brzozowskiego uzdrowiska, pełnił funkcję lekarza zdrojowego. Podczas okupacji hitlerowskiej zaangażowany w działalność konspiracyjną przeciwko okupantowi.
Przyszedł na świat 16 stycznia 1890 roku. W okresie dwudziestolecia międzywojennego i w latach powojennych pełnił funkcję brzozowskiego lekarza powiatowego (od dnia 1 lipca 1926 roku). Ponadto sprawował funkcję zastępcy prezesa zarządu miejscowych struktur Polskiego Czerwonego Krzyża oraz był długoletnim kierownikiem Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Brzozowie.
W drugiej połowie lat 20. XX w. zaangażowany przez zarząd lasów biskupstwa przemyskiego do pracy w Zakładzie Zdrojowym w Brzozowie. Według wzmianki z kroniki Diecezji Przemyskiej O. Ł. z 1928 roku, dr Pilszak wizytował uzdrowisko co drugi dzień, świadcząc kuracjuszom usługi i konsultacje medyczne.
W połowie maja 1933 roku, gdy w Brzozowie miał miejsce głośny na całą Polskę zamach na majora Władysława Owoca, doktor Stanisław Pilszak był jednym z kilku medyków udzielającym pierwszej pomocy poszkodowanemu.
W okresie II wojny światowej zaangażował się we współpracę ze strukturami konspiracyjnymi ZWZ-AK. Jak zaznaczył w swych wspomnieniach Zygmunt Szczepkowski – oficer kontrwywiadu Armii Krajowej w Obwodzie Brzozów: „W jego gabinecie lekarskim bardzo często można było spotkać ppor. Tadeusza Warskiego – kierownika Ubezpieczalni Społecznej w Brzozowie, członka AK. Wynika z tego, że doktor Pilszak był ściśle związany jako lekarz z organizacją AK. Można by przytoczyć wiele przykładów udzielania przez niego pomocy zagrożonej młodzieży i członkom organizacji”.
Działania Stanisława Pilszaka zostały zauważone przez okupanta. W trakcie masowych aresztowań struktur konspiracyjnych w regionie brzozowskim, został zatrzymany przez Niemców w pierwszej połowie 1942 roku. Początkiem kwietnia przewieziony do aresztu w budynku dawnego starostwa brzozowskiego, gdzie przetrzymywano go jednym pomieszczeniu m.in. z księdzem Józefem Bielawskim, aptekarzem Janem Zacharskim, dyrektorem kopalni Marianem Strieglem, nauczycielem gimnazjum Stanisławem Kucharskim, Stefanem Wojnarowskim żołnierzem ZWZ-AK oraz Andrzejem Częczkiem kapitanem Tajnej Policji Granatowej.
Następnie został przetransportowany do więzienia w Jaśle, gdzie przydzielono go do celi ze Stefanem Wojnarowskim, Stanisławem Kucharskim oraz Władysławem Bireckim. Szczęśliwie szybko został zwolniony, głównie dzięki staraniom żony, która wywalczyła dla męża wolność najprawdopodobniej za pomocą wysokiej łapówki.
Doktor Pilszak był jednym z inicjatorów improwizowanego szpitala w brzozowskim ratuszu, funkcjonującego od sierpnia 1944 roku przez ok. 4 miesiące. W okresie funkcjonowania ośrodka, przez wspomnianą izbę przewinęło się ponad 170 rannych i chorych, którzy otrzymywali pomoc, pomimo tragicznych braków personelu i sprzętu.
Stanisław Pilszak kontynuował karierę zawodową niemal do końca swego życia. Świadczy o tym Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 6 lutego 1960 roku, który wspomina jego nazwisko, wymieniając go jako jednego z lekarzy sądowych dla powiatu brzozowskiego.
Doktor był też autorem dwóch tekstów do księgi pamiątkowej „Sześć Wieków Brzozowa” z 1959 roku. Opisał w nich historię służby zdrowia w regionie brzozowskim, a także przedstawił losy przedwojennego, brzozowskiego uzdrowiska.
Stanisław Pilszak zmarł 20 września 1962 roku. Został pochowany na cmentarzu w Brzozowie.
Źródła:
„Kronika Diecezji Przemyskiej O. Ł.”, 1928, z. 3-5, s. 109.
„Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie”, 1960, nr 2, s. 11.
Z. Szczepkowski, Wspomnienia z lat trudnych – lat walki, „Brzozowskie Zeszyty Historyczne”, oprac. A. Piecuch, 1993, nr 2, s. 19.
S. Wojnarowski, Wspomnienia 1939-1945, „Brzozowskie Zeszyty Historyczne”, oprac. A. Piecuch, 1993, nr 2, s. 40-48.
S. Pilszak, „Służba zdrowia” powiatu brzozowskiego [w:] Sześć Wieków Brzozowa – Księga Pamiątkowa, pod red. B. Fronia i in., Kraków 1959, s. 279-284.
S. Pilszak, „Brzozów Zdrój” Narodziny i zgon [w:] Sześć Wieków Brzozowa – Księga Pamiątkowa, pod red. B. Fronia i in., Kraków 1959, s. 287-292.
P. Kaczor, Wspominają wychowankowie gimnazjum brzozowskiego [w:] Brzozów – Zarys monograficzny, pod red. J. F. Adamskiego i in., Brzozów 1990, s. 588.
P. Fornal, Konspiracja akowska i poakowska w powiecie brzozowskim (1939-1949), Rzeszów 2010, s. 49.
W. Jaśkiewicz, Powiat brzozowski w okresie okupacji hitlerowskiej [w:] Brzozów – Zarys monograficzny, pod red. J. F. Adamskiego i in., Brzozów 1990, s. 132.
S. Lang, Rozwój służby zdrowia i szpitala w Brzozowie [w:] Brzozów – Zarys monograficzny, pod red. J. F. Adamskiego i in., Brzozów 1990, s. 574.
„Głos Narodu”, 1933, nr 133, s. 2,
https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/205195/edition/193977/content (dostęp: 15.11.2021).
Spis urzędników i funkcjonariuszów niższych władz administracji ogólnej Województwa Lwowskiego według stanu z dnia 31 grudnia 1930 r., Lwów 1931, s. 101,
https://sanockabibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/683/edition/625/content (dostęp: 15.11.2021).
„Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”, 1928, nr 2, s. 13,
https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/115542/edition/108166/content (dostęp: 15.11.2021).